Telefon: 610140 (mán. – frí. kl. 10-12)
Teldupost: barnabati@barnabati.fo
Telefon: 610140 (mán. – frí. kl. 10-12)
Teldupost: barnabati@barnabati.fo
Føroyar samtyktu í 1992 Sáttmála Sameindu Tjóða um rættindini hjá børnum, ella altjóða barnarættindasáttmálan, sum hann eisini verður róptur. Hesin sáttmáli inniheldur øll rættindi, ið øll børn skulu hava, og er galdandi fyri øll upp í 18 ár, sum búgva ella dvølja í Føroyum. Í barnarættindasáttmálanum verða bæði børn og ung nevnd børn.
Føroyar skal gera sítt allar besta fyri at tað, sum stendur í barnarættindasáttmálanum skal gerast veruleiki. Til dømis skulu lógir og ásetingar vera í samsvari við rættindini í barnarættindasáttmálanum. Føroyar skulu syrgja fyri, at rættindini hjá børnum ikki verða gloymd, og at øll í samfelagnum virða tey. Landsstýrið skal eisini syrgja fyri, at bæði børn og vaksin fáa at vita, hvørji rættindi tey hava.
Rættindini standa í ymsum brotum, ið verða nevndar greinir. Tað eru 54 greinir í barnarættindasáttmálanum, og 41 av teimum eru seg um rættindi. Hinar greinirnar lýsa, hvussu lond skulu arbeiða við barnarættindasáttmálanum. Greinirnar 2, 3, 6 og 12 verða nevndar høvuðspunktini í sáttmálanum. Hesi høvuðspunktini skulu hjálpa okkum at skilja hinar greinirnar. Allar greinirnar í barnarættindasáttmálanum hoyra saman.
Vit hava umorðað og stytt greinirnar fyri at teksturin skal vera lættari at skilja. Vit hava eisini býtt greinirnar sundur í 10 umráðir, so at tað er lættari hjá børnum og ungum at skilja innihaldið.
Tú hevur rætt til at siga, hvat tú hugsar um alt tað, ið hevur við teg at gera. Tey vaksnu skulu lurta eftir tær og virða tíni sjónarmið. Tá ið ein myndugleiki ella ein dómstólur viðger ella tekur eina avgerð í einum máli ella spurningi, ið hevur við teg at gera, skalt tú fáa møguleikan at siga tína hugsan.
Les meira um tilmælini í Norðurlendsku Barnaviðtøkuni
Grein 12
1. Luttakaralondini skulu tryggja einum barni, sum er ført fyri at orða síni egnu sjónarmið, rættin til frítt at greiða frá hesum sjónarmiðum í øllum viðurskiftum, sum hava samband við 6 barnið; dentur skal leggjast á barnsins sjónarmið í samsvari við aldurin á barninum og hvussu búgvið tað er.
2. Við atliti at hesum skal barnið serliga fáa høvi til at koma til orðanna í einari og hvørjari viðgerð av málum við dóms- ella fyrisitingarmyndugleika, sum viðvíkja barninum, annaðhvørt beinleiðis ella gjøgnum eitt umboð ella ein hóskandi stovn, og skal tað gerast í samsvari við mannagongdir, sum eru ásettar í tjóðarrætti.
Tú hevur skrivi– og talufrælsi. Tað merkir, at tú hevur rætt til at fáa og lata víðari upplýsingar og hugsanir, tað veri seg munliga og skrivliga ella soleiðis, sum tú heldur vera hóskandi.
1. Barnið skal hava framsøgufrælsi; hesin rættur fevnir um frælsi til uttan mun til landamørk at leita upp, taka ímóti og lata frá sær upplýsingar og áskoðanir av einum og hvørjum slag, annaðhvørt munnliga, skrivliga ella á prenti sum list ella á ein og hvønn annan hátt, sum barnið velur.
2. Rætturin til at útinna henda rætt kann avmarkast, men bert sambært lógini, og har tað er neyðugt:
(a) við virðing fyri rættindum ella umdømi hjá øðrum; ella
(b) til at verja tjóðartrygdina, alment rættarskil (ordre public), fólkaheilsu ella siðastand.
Tú hevur rætt til at hugsa og halda tað, tú vilt. Tú hevur rætt til at fylgja tínari sannføring og at hava ta trúgv, tú vilt. Foreldur tíni kunnu vegleiða teg, men tey kunnu ongantíð avgera, hvat tú kanst hugsa.
1. Luttakaralondini skulu virða barnsins rætt til hugsanar-, samvitsku- og trúarfrælsi.
2. Luttakaralondini skulu virða rættindi og skyldur hjá foreldrum, og um tað er galdandi, verjum, til at á ein hátt, sum svarar til støðugu menningina av førleikum barnsins, at geva barninum leiðreglur um at útinna sín rætt.
3. Bert slíkar avmarkingar, sum eru lógarásettar, kunnu setast til frælsi til at virka og liva sambært síni trúgv ella sannføring, og sum eru neyðugar fyri at verja almennu trygdina, skil, fólkaheilsuna, siðastandin ella støðislig rættindi og frælsi hjá øðrum.
Tú hevur rætt til at vera limur í einum felagsskapi og rætt at melda teg úr. Tú hevur rætt til at vera við, har fleiri savnast, so leingi tað fer friðarliga fram.
1. Luttakaralondini viðurkenna barnsins rætt til felagsfrælsi og frælsi tess til at taka lut í friðarligum savningum.
2. Aðrar avmarkingar mugu ikki setast til tað at útinna hesi rættindi enn tær, sum eru lógarásettar, og sum eru neyðugar í einum fólkaræðissamfelag fyri at virða tjóðartrygdina ella almennu trygdina, alment rættarskil (ordre public), fyri at verja fólkaheilsuna ella siðastandin ella fyri at verja rættindi og frælsi hjá øðrum.
Tú hevur rætt til at vera limur í einum felagsskapi og rætt at melda teg úr. Tú hevur rætt til at vera við, har fleiri savnast, so leingi tað fer friðarliga fram.
1. Barnið skal skrásetast beint eftir, at tað er borið í heim, og tað skal frá føðing hava rætt til eitt navn, rætt til at eiga ríkisborgaraskap og, í tann mun tað ber til, rætt til at kenna foreldrini og verða ansað av teimum.
2. Luttakaralondini skulu tryggja, at hesi rættindi verða framd í samsvari við tjóðarlóggávu sína og skyldur sínar sambært teimum altjóða løgskjølum á hesum øki, ið eru viðkomandi, serstakliga um barnið annars hevði verið ríkisleyst.
Tú hevur rætt til ein samleika. Til ein samleika hoyrir borgaraskapur í tínum landi, títt navn og tíni familjuviðurskifti.
1. Luttakaralondini átaka sær at virða rætt barnsins til at varðveita sín samleika, m.a. ríkisborgaraskap, navn og familjuviðurskifti, eins og viðurkent er av lógini og uttan ólógliga uppíblanding.
2. Verður ein partur ella allur samleikin ólógliga tikin frá einum barni, skulu luttakaralondini veita nøktandi stuðul og vernd fyri at endurstovna barnsins samleika sum skjótast.
Tú hevur rætt til at vita, hvat hendir í tínum landi og úti í heimi, soleiðis sum tað passar tær, eitt nú við at lesa tíðindabløð ella síggja sjónvarp.Tær upplýsingar, tú fært, skulu hjálpa tær at búnast og at liva eitt heilsugott lív.
Luttakaralondini viðurkenna týdningarmikla leiklutin hjá fjølmiðlunum og skulu tryggja, at barnið hevur atgongd at kunning og tilfari frá ymsum innlendskum og altjóða keldum, serstakliga teimum, sum hava til endamáls at styrkja barnsins sosialu, andligu og siðalagsligu vælferð og kropsligu og sálarligu heilsu. Við tí í huga skulu luttakaralondini:
(a) eggja fjølmiðlunum til at breiða út kunning og tilfar, sum hevur sosialt og mentanarligt virði fyri barnið og er í samsvari við andan í grein 29;
(b) eggja til altjóða samstarv um at framleiða og veita hvør øðrum slíka kunning og slíkt tilfar frá ymsum mentanarligum, innlendskum og altjóða keldum og breiða tað út;
(c) eggja til at framleiða og at breiða út barnabøkur;
(d) eggja fjølmiðlunum til hava serligt fyrilit fyri málsliga tørvinum hjá børnum, sum eru partur av einum minniluta ella upprunafólki;
(e) eggja til at menna hóskandi leiðreglur um at verja barnið fyri upplýsingum og tilfari, sum skaðar barnsins vælferð, sbr. ásetingarnar í grein 13 og 18.
Foreldur tíni hava ábyrgd og skyldu til at vegleiða og stuðla tær í øllum tí, sum sáttmálin gevur tær rætt til.
Luttakaralondini skulu virða foreldranna ábyrgd, rættindi og skyldur, ella, har ið tað er galdandi, samsvarandi ábyrgd, rættindi og skyldur hjá skyldfólkum barnsins ella samfelagnum treytað av siðvenju á staðnum, og harumframt verjum ella øðrum við løgfrøðiligari ábyrgd av barninum, fyri at veita barninum nøktandi leiðbeining og stuðul til at útinna tey rættindi, ið eru viðurkend í hesum sáttmála, og skal tað gerast á ein hátt, ið er í samsvari við støðugu menningina av førleikum barnsins.
Eingin skal skilja teg frá foreldrum tínum uttan so, at tað er neyðugt fyri títt egna besta. Tað kann eitt nú gerast neyðugt, um foreldur tíni ikki taka sær nóg væl av tær. Tú hevur rætt til samveru við bæði tíni foreldur, um tað gagnar tær.
1. Luttakaralondini skulu tryggja, at barnið ikki verður umsorganaryvirtikið móti foreldranna vilja, uttan tá ið skikkaðir myndugleikar, hvørs avgerðir kunnu roynast av hægri myndugleika, í samsvari við galdandi lógir og siðvenju avgera, at tað er neyðugt fyri at verja barnsins tørv. Ein slík avgerð kann vera neyðug í serstøkum førum, t.d. um foreldrini eru misnýtarar ella barnið verður vanrøkt, ella um foreldrini búgva hvørt sær, og støða skal takast til, hvar ið barnið skal hava bústað.
2. Í viðgerðini av øllum málum sambært stk. 1 skulu allir áhugapartar fáa høvi til at taka lut í málsviðgerðini og leggja fram síni sjónarmið.
3. Luttakaralondini skulu virða rættin hjá barni, ið ikki fær verið hjá øðrum av foreldrunum ella báðum foreldrum, tí tað er umsorganaryvirtikið, at varðveita støðugt persónligt og beinleiðis samband við bæði foreldrini, uttan tá ið hetta er í andsøgn við barnsins tørv.
4. Har tað at barn er umsorganaryvirtikið er ein avleiðing av eini gerð, sum er sett í verk av einum luttakaralandi, sum t.d. varðhald, fongsling, útvísing, útlegd ella andlát (m.a. andlát av eini og hvørjari orsøk, meðan persónurin er í varðhaldi landsins) av øðrum ella báðum foreldrum ella av barninum, skal luttakaralandið eftir áheitan geva foreldrunum, barninum ella um neyðugt einum øðrum næstingi tær upplýsingar, sum eru av týdningi, um, hvar tann ella teir næstingar, sum eru burturstaddir, eru, uttan so at tað kann skaða barnsins vælferð at lata hesar upplýsingar frá sær. Luttakaralondini skulu harumframt tryggja, at tað ikki í sjálvum sær hevur við sær skaðiligar fylgjur fyri umrødda persón ella umrøddu persónar at seta fram eina slíka áheitan.
Um tú og foreldur tíni hava verið fráskild og vilja finna saman aftur, skulu tit hava møguleikan at søkja um hjálp, so leingi tað ber til at fáa hjálp í tí landinum, tú býrt í. Um foreldur tíni búgva í hvør sínum landi, og tit vilja hittast, skulu tit fáa hjálp frá landinum, tú býrt í.
1. Í samsvari við skyldurnar hjá luttakaralondunum sambært grein 9, stk. 1 skulu umsóknir frá einum barni ella foreldrunum um at ferðast inn í ella fara úr einum luttakaralandi við atliti at familjusameining viðgerast av luttakaralondunum á ein hátt, ið er jaligur, menniskjansligur og skjótur. Luttakaralondini skulu harumframt tryggja, at tað ikki hevur neiligar avleiðingar fyri umsøkjarar og teirra næstingar at lata eina slíka umsókn inn.
2. Eitt barn, hvørs foreldur hava fastan bústað hvør í sínum landi, skal hava rætt til, uttan undir serligum umstøðum, at varðveita støðugt persónligt og beinleiðis samband við bæði foreldrini. Við atliti at hesum og í samsvari við skyldur sínar sambært grein 9, stk. 1 skulu luttakaralondini virða rættin hjá barninum og foreldrunum til at fara av landinum, eisini sínum egna og at fara heim aftur til land sítt. Rætturin til at fara úr einum landi skal bert avmarkast í tann mun, sum er lógarásett, og sum er neyðugt fyri at verja tjóðartrygdina, alment rættarskil (ordre public), fólkaheilsuna ella siðastandin, ella rættindi og frælsi hjá øðrum persónum, og sum er í samsvari við onnur rættindi, sum eru viðurkend í hesum sáttmála.
Foreldur tíni hava bæði ábyrgdina av tíni uppaling og menning. Tey skulu hugsa um, hvat er best fyri teg. Um tíni foreldur hava brúk fyri hjálp, skal samfelagið veita hesa hjálp, eitt nú til sjúkrarøkt ella barnagarðspláss.
1. Luttakaralondini skulu leggja seg eftir at tryggja, at meginreglan um, at bæði foreldur hava felags ábyrgd av uppaling og menning barnsins, verður viðurkend. Foreldrini, ella møguliga verjin, hava høvuðsábyrgdina av uppaling og menning barnsins. Tey skulu seta tørv barnsins fremst.
2. Fyri at tryggja og fremja tey rættindi, sum eru umrødd í hesum sáttmála, skulu luttakaralondini veita foreldrum og verjum nøktandi stuðul, tá ið tey útinna sínar skyldur sum barnauppalarar og skulu tryggja, at stovnar, skipanir og tænastuveitingar til barnaumsorgan verða ment.
3. Luttakaralondini skulu seta øll hóskandi tiltøk í verk fyri at tryggja, at børn hjá foreldrum, ið arbeiða, hava rætt til at fáa gagn av teimum umsorganartiltøkum fyri børn, sum tey hava rætt til
Um tú ikki kanst verða búgvandi hjá tínari familju, hevur tú rætt til serstaka hjálp og umsorgan. Tú hevur rætt til umsorgan, ið passar júst til tín tørv.
1. Eitt barn, sum fyribils ella støðugt ikki fær verið heima saman við næstingum sínum ella av tí, at tað er best fyri barnið sjálvt, ikki fær loyvi at verða verandi heima, hevur rætt til serliga vernd og stuðul frá landsins myndugleikum.
2. Luttakaralondini skulu í samsvari við tjóðarrætt sín tryggja slíkum barni aðra umsorgan.
3. Slík umsorgan kann m.a. fevna um at seta barn til fosturs, Kafalah eftir islamiskari lóg, ættleiðing ella um neyðugt at seta barn á hóskandi stovnar fyri børn. Tá ið mett verður um møguligar loysnir, skal havast hóskandi fyrilit fyri, at ynskiligt er, at samanhang er í uppvøkstri barnsins og fyri tjóðfrøðiliga, átrúnaðarliga, mentanarliga og málsliga bakstøði barnsins.
Tey lond, ið loyva ættleiðing, skulu syrgja fyri, at hetta fer rætt fram, og at tú, ið verður ættleidd/ur, fær eitt gott lív. Londini hava altíð ábyrgd av at hugsa um, hvat er best fyri teg.
Tey luttakaralond, sum viðurkenna og/ella loyva ættleiðing, skulu tryggja, at tørvur barnsins hevur alavgerandi týdning og skulu:
(a) tryggja, at ættleiðingin av barninum bert kann verða góðkend av skikkaðum myndugleikum, sum í samsvari við galdandi rætt og siðvenju og við støði í øllum viðkomandi og álítandi upplýsingum gera av, at ættleiðing er loyvilig við atliti at støðu barnsins viðvíkjandi foreldrum, avvarðandi og verjum, og at, um neyðugt, onnur, sum verða ávirkað av ættleiðingini, hava boðað frá, at tey geva kunnað samtykki til ættleiðingina grundað á neyðugu ráðgevingina;
(b) viðurkenna, at altjóða ættleiðing kann verða fatað sum ein annar háttur at taka sær av einum barni, um barnið ikki kann setast til fosturs ella kann verða ættleitt ella tað ikki ber til at taka sær av barninum á annan nøktandi hátt í heimlandi tess; 9
(c) tryggja, at umrødda barn í sambandi við altjóða ættleiðing verður vart eftir reglum, ið svara til tær, sum eru galdandi í sambandi við innlendska ættleiðing;
(d) um tað snýr seg um altjóða ættleiðing, seta hóskandi tiltøk í verk fyri at tryggja, at ættleiðingin ikki hevur við sær óhøviligan fíggjarligan vinning fyri tey, sum hava verið við til at fáa ættleiðingina í lag;
(e) fremja, har ið tað er hóskiligt, endamálini við hesi grein við at gera tvítjóða- ella fleirtjóðaskipanir ella -avtalur og innan fyri hesar karmar miða ímóti at tryggja, at tað at ættleiða barn til annað land fer fram gjøgnum ábyrgdarfullar myndugleikar ella stovnar.
Barnarættindasáttmálin gevur tær og øllum øðrum børnum somu rættindi og sama virði. Eingin hevur rætt at gera mun á tær og øðrum. Hetta merkir, at eingin skal fara verri við tær enn nøkrum øðrum. Tú mást ikki vera fyri mismuni ella á annan hátt revsast fyri nakað, sum foreldur tíni eru ella gera.
1. Luttakaralondini skulu virða og tryggja øllum børnum innan løgdømi sítt tey rættindi, sum eru ásett í hesum sáttmála, uttan at gera mismun av nøkrum slag og uttan mun til ættarslag, húðarlit, kyn, mál, átrúnað, politiska ella aðra sannføring, tjóðaruppruna, tjóðfrøðiligan ella samfelagsligan uppruna, ognarviðurskifti, brek, burð ella aðra støðu hjá barni, foreldrum ella verja.
2. Luttakaralondini skulu seta øll hóskandi tiltøk í verk fyri at tryggja, at barnið verður vart fyri øllum sløgum av mismuni ella revsing orsakað av støðu, virksemi, orðbornum áskoðanum ella átrúnaði foreldra, verja ella næstinga.
Tú, ið hevur eina sálarliga ella kropsliga forðing, hevur rætt til eitt gott lív. Líka sum øll onnur skalt tú kunna kenna stoltleika og sjálvsálit. Tú skalt kunna vera virkin í samfelagnum. Tú hevur rætt til serstaka og eyka hjálp.
1. Luttakaralondini viðurkenna, at eitt barn, ið ber sálarligt ella kropsligt brek, eigur at hava eitt ríkt og virðiligt lív í korum, sum tryggja virðileika, stimbra sjálvsálitið og gera sítt til, at barnið kann taka virknan lut í samfelagslívinum.
2. Luttakaralondini viðurkenna rættin hjá barni, ið ber brek, til serliga umsorgan og skal innan fyri karmarnar av tí orku, sum er til taks, arbeiða fyri at tryggja tí barninum, ið hevur rættin, og teimum, sum hava ábyrgd av barnsins umsorgan, tann stuðul, sum søkt verður um, og sum er rímiligur við atliti at støðu barnsins og umstøðunum hjá foreldrunum ella øðrum, sum ansa barninum.
3. Í ásannanina av at eitt barn, ið ber brek, hevur serstakan tørv, skal stuðul, sum verður veittur sambært stk. 2, vera ókeypis, tá ið tað er gjørligt, við tað at fyrilit verður havt fyri fíggjarligu orku foreldranna ella fíggjarligu orkuni hjá øðrum, ið ansa barninum, og skal hann evnast soleiðis til, at hann tryggjar, at barnið, ið ber brek, til fulnar hevur atgongd at og tekur ímóti frálæru, útbúgving, heilsurøkt, endurbúgving, fyrireiking til arbeiðslívið og møguleikum fyri frítíðarítrivi, alt á ein hátt, sum í best møguligan mun gagnar barnsins sosialu tillaging og persónligu menning, m.a. barnsins mentanarligu og andligu menning.
Tú, ið ert partur av einum minnilutabólki ella upprunafólki, hevur rætt til tað mál, ta mentan og tann átrúnað, sum tú ert partur av og virkar í saman við hinum í bólkinum.
Í londum, har ið tað eru tjóðfrøðiligir, átrúnaðarligir ella málsligir minnilutar ella fólk, sum hoyra til upprunafólk, skal einum barni, sum hoyrir til ein slíkan minniluta ella eitt slíkt upprunafólk, ikki sýtast rættin til í felagsskapi saman við øðrum úr sínum bólki at útinna sína egnu mentan, at játta sína trúgv og liva og virka sambært henni ella at nýta sítt egna mál.
Tá ið tey vaksnu taka avgerðir, ið hava við børn at gera, skulu tey gera tað við støði í barnsins tørvi. Hetta merkir, at tey vaksnu altíð skulu hugsa um, hvat er gott fyri teg, og hvussu teirra avgerðir fara at ávirka teg. Tú skalt fáa ta trygd og umsorgan tær tørvar. Tað er líka týdningarmikið, at tey vaksnu hugsa um barnsins tørv, tá ið avgerðin ávirkar nógv børn.
1. Í øllum tiltøkum viðvíkjandi børnum, sama um tey verða framd av almennum ella privatum stovnum fyri samfelagsliga vælferð, dómstólum, fyrisitingarmyndugleikum ella lóggávustovnum, skal barnsins tørvur setast fremst.
2. Luttakaralondini átaka sær at tryggja barninum ta vernd og umsorgan, sum er neyðug fyri barnsins trivnað við fyriliti fyri teimum rættindum og skyldum, sum galda fyri foreldur ella verja barnsins ella onnur, ið hava løgfrøðiliga ábyrgd av barninum, og skulu við tí í huga seta í verk øll hóskandi lóggávulig og fyrisitingarlig tiltøk.
3. Luttakaralondini skulu tryggja, at stovnar og tænastur, ið hava ábyrgd av at hava umsorgan fyri ella skulu verja børnini, eru í samsvari við tey aðalkrøv, sum skikkaðir myndugleikar hava ásett, serstakliga við atliti at trygd, heilsu, starvsfólkatali og starvsfólkaførleika og harumframt serkønari umsjón.
Tú hevur rætt at liva og búnast. Títt land skal gera alt, tað er ment, fyri at tú skalt kunna gera tað.
1. Luttakaralondini viðurkenna, at øll børn hava ein natúrligan rætt til lívið.
2. Luttakaralondini skulu í størstan møguligan mun tryggja, at barnið livir og mennist.
Tú, ið kemur sum flóttafólk, einsamøll/einsamallur, ella saman við onkrum øðrum, hevur rætt til verju og hjálp. Tú skalt eisini fáa hjálp til at førast saman við tína familju aftur.
1. Luttakaralondini skulu seta hóskandi tiltøk í verk til at tryggja, at eitt barn, sum søkir um flóttafólkastøðu, ella sum verður mett sum flóttafólk í samsvari við galdandi altjóðarætt ella tjóðarrætt og siðvenju, sama um barnið kemur einsamalt ella er saman við foreldrunum ella øðrum, fær hóskandi vernd og menniskjansligan stuðul og fær tey rættindi, sum eru ásett í hesum sáttmála og í øðrum altjóða løgskjølum, ið snúgva seg um mannarættindi ella menniskjanslig viðurskifti, sum hetta sama land er partur av.
2. Við hesum máli skulu luttakaralondini í tann mun, sum tey meta er hóskandi, samstarva um eina og hvørja roynd, ið er framd av Sameindu tjóðum og øðrum ábyrgum millumtjóðafelagsskapum ella privatum felagsskapum, sum samstarva við Sameindu tjóðir, fyri at verja og stuðla einum slíkum barni og fyri at finna foreldrini ella aðrar næstingar at einum og hvørjum barni, sum er flóttafólk, við tí endamáli at fáa til vegar tær upplýsingar, sum eru neyðugar fyri at barnið skal kunna sameinast aftur við næstingar sínar. Um so er, at hvørgin av foreldrunum og eingir aðrir næstingar kunnu finnast, skal barnið fáa somu vernd sum eitt og hvørt annað barn, sum varandi ella í eitt tíðarskeið ikki fær verið heima hjá næstingum sínum uttan mun til orsøkina, í samsvari við henda sáttmála.
Tú hevur rætt at vera so frísk/ur sum møguligt.Verður tú sjúk/ur, hevur tú rætt til heilsutrygd og venjing soleiðis, at støðan verður góð aftur. Tú hevur eisini rætt til verju ímóti siðvenju, ið kann vera skaðilig fyri teg.
1. Luttakaralondini viðurkenna barnsins rætt til best møguliga heilsustøðu, hava rætt til at fáa sjúkuviðgerð og til at fáa heilsubót. Luttakandi lond skulu miða ímóti at tryggja, at rætturin til at fáa slíka viðgerð og røkt ikki verður tikin frá nøkrum barni.
2. Luttakaralondini skulu virka fyri, at hesin rættur verður framdur til fulnar og serstakliga fyri at seta hóskandi tiltøk í verk fyri:
(a) at minka um pinkubarna- og barnadeyða;
(b) at tryggja, at neyðugur læknaligur stuðul og heilsurøkt verða veitt øllum børnum við serligum denti á at menna tað heilsutænastuna;
(c) at royna at tálma sjúku og føðslutroti, m.a. innan fyri karmarnar av heilsutænastuni, eitt nú við at nýta lættliga atkomuliga tøkni og við at veita nóg stórar nøgdir av føðsluríkum mati og reinum drekkivatni við fyriliti fyri teimum vandum og váðum, sum hava samband við umhvørvisdálking;
(d) at tryggja kvinnum nøktandi barnakonu- og barnsburðarrøkt;
(e) at tryggja, at allir bólkar í samfelagnum, serstakliga foreldur og børn, fáa kunning um og kunnu fáa frálæru í og verða stuðlað til at nýta støðisliga vitan um barnaheilsu og -føðslu, fyrimunirnar við bróstageving, heilsufrøði og reinføri og at fyribyrgja óhappi;
(f) at menna fyribyrgjandi heilsurøkt, ráðgeving til foreldur, og harumframt frálæru og stuðul í sambandi við barnaavmarking.
3. Luttakaralondini skulu seta øll munadygg og hóskandi tiltøk í verk fyri at taka av siðbundnar halgisiðir, sum eru skaðiligir fyri heilsu barna.
4. Luttakaralondini binda seg til at virka fyri og eggja til altjóða samstarv fyri stigvíst at røkka tí máli, at tann rættur, sum er viðurkendur í hesi grein, verður útintur til fulnar. Hesum viðvíkjandi skulu serlig fyrilit havast fyri tørvinum hjá menningarlondunum.
Um ein myndugleiki hevur flutt teg fyri at geva tær verju ella heilsuhjálp, hevur tú rætt til at fáa hesa hjálp og eftirmeta soleiðis, at alt, ið hevur við teg at gera, fer tærr fram.
Luttakaralondini viðurkenna rættin hjá barni, sum av teimum skikkaðu myndugleikunum er vorðið sett heiman fyri at fáa røkt, vernd ella viðgerð fyri at bøta um kropsligu ella sálarligu heilsuna, til við millumbilum at fáa eina meting av tí viðgerð, sum barnið fær, og allar aðrar umstøður viðvíkjandi tí, at tað er sett heiman.
Tú hevur rætt til sosialan tryggleika. Um tað er neyðugt, skal samfelagið tryggja tær bústað, mat og klæðir.
1. Luttakaralondini skulu viðurkenna rættin hjá øllum børnum til at njóta sosiala trygd, m.a. almannatrygd, og skal gera neyðug tiltøk fyri óskert at røkka hesum rætti í samsvari við tjóðarrætt.
2. Stuðul eigur at verða veittur, tá ið tað verður mett at vera hóskiligt, og skal tað gerast við fyriliti fyri fíggjarligu umstøðunum og øðrum umstøðum hjá barninum og teimum, sum hava ábyrgdina av at uppihalda barninum, og fyri øllum øðrum viðurskiftum, ið hava týdning, tá ið barnið søkir um almannahjálp ella søkt verður vegna barnið.
Tú hevur rætt at liva á ein hátt, ið gevur tær møguleikan at búnast kropsliga, sálarliga, andaliga, moralskt og sosialt. Tíni foreldur hava høvuðsábyrgdina av hesum, men hava tey brúk fyri hjálp, skulu tey fáa hana.
1. Luttakaralondini viðurkenna rættin hjá øllum børnum til tey lívskor, sum eru neyðug fyri barnsins kropsligu, sálarligu, andligu, siðalagsligu og sosialu menning.
2. Foreldrini ella onnur við ábyrgd av barninum hava høvuðsábyrgd av eftir førimuni og fíggjarorku at tryggja tey lívskor, sum eru neyðug fyri menning barnsins.
3. Luttakaralondini skulu í samsvari við landsins viðurskifti og eftir førleika og fíggjarorku gera hóskandi tiltøk fyri at stuðla foreldrum og øðrum við ábyrgd av barninum við at seta í verk henda rætt og skulu, um tørvur er, veita hjálpartól og evna til stuðulsætlanir, serstakliga viðvíkjandi kosti, klædnabúna og bústaði.
4. Luttakaralondini skulu gera øll hóskandi tiltøk fyri tryggja, at uppihaldspeningur verður kravdur inn til barnið frá foreldrunum ella øðrum við fíggjarligari ábyrgd av barninum, bæði í luttakaralandinum og í útlondum. Serstakliga um tann, sum hevur fíggjarligu ábyrgdina av barninum, er búsettur í øðrum landi enn barnið, skulu luttakaralondini taka undir við altjóðaavtalum ella við, at slíkar avtalur verða gjørdar og harumframt fáa aðrar hóskandi skipanir í lag.
Hevur tú verið fyri onkrum slag av umsorganartroti, misnýtslu ella ágangi, hevur tú rætt til at fáa hjálp og hjálp til at fáa tað gott aftur. Tað er galdandi, sama um tú hevur verið offur fyri píning ella nøkrum øðrum slag av andstyggiligum ómenniskjaligum ella mannminkandi viðferð, ella um tú hevur verið í kríggi.
Luttakaralondini skulu seta øll hóskandi tiltøk í verk fyri at skunda undir, at barn, sum hevur verið fyri vanrøkt, úrnýtslu ella misnýtslu, píning ella á annan hátt hevur verið fyri harðrendari, ómenniskjansligari ella niðrandi viðferð ella revsing ella vápnaðum ósemjum, fær kropsliga og sálarliga heilsubót og kemur aftur á beint. At lekja og fáa barnið aftur á beint skal fara fram í einum umhvørvi, sum stimbrar barnsins heilsu, sjálvsvirðing og virðileika.
Tú mást ikki verða flutt/ur til eitt annað land, uttan at bæði foreldur tíni loyva tí.
1. Luttakaralondini skulu seta tiltøk í verk fyri at royna at forða fyri, at børn ólógliga verða flutt í onnur lond og ikki koma heim aftur.
2. Við atliti at hesum skulu luttakaralondini skunda undir, at tvítjóða- og fleirtjóðaavtalur verða gjørdar ella at tikið verður undir við verandi avtalum.
Tú hevur rætt til verju fyri ólógligari uppílegging í tínum privatlívi. Tað er galdani heima, ella har tú býrt ella heldur til. Eingin hevur loyvi at lesa tínar dagbøkur ella brøv uttan loyvi frá tær. Tað er eisini galdandi undir øðrum umstøðum, tá ið upplýsingar um teg eru á skránni. Eingin hevur loyvi at skaða tín heiður ella æru. Lógin skal verja teg fyri móti slíkum.
1. Einki barn eigur at verða fyri tilvildarligari ella ólógligari uppílegging í síni persónligu viðurskifti, heimalív, heim ella brævaskifti, ei heldur fyri æruskemd ella útspilling.
2. Barnið hevur rætt til lógarvernd fyri slíkari uppílegging ella ágangi.
Tú hevur rætt til verju fyri øllum kropsligum ella sálarligum ágangi, umsorganartroti ella misbrúki.
1. Luttakaralondini skulu seta í verk øll hóskandi lóggávulig, fyrisitingarlig, samfelagslig og útbúgvingarlig tiltøk til at verja barnið fyri øllum sløgum av kropsligum ella sálarligum ágangi, skaða ella misnýtslu, vanrøkt ella vanrøknari viðferð, harðskapi ella úrnýtslu, m.a. kynsligari misnýtslu, meðan foreldrini, verjin ella onnur hava barnið undir hond.
2. Slík verndartiltøk eiga í hóskandi mun at fevna um munagóðar leiðreglur, eins væl og um at búgva til virkisætlanir, sum kunnu veita tann neyðuga stuðulin til barnið og til teirra, sum hava barnið undir hond, sum til onnur sløg av fyribyrgingum og eyðmerkingum, fráboðanum, tilvísingum, kanningum, viðgerðum og framhaldsviðgerðum av tilburðum av harðskapi ímóti børnum, sum greitt er frá omanfyri og um neyðugt til rættarsókn.
Tú skal verjast soleiðis, at tú ikki skalt gera arbeiði, ið kann skaða teg.
1. Luttakaralondini viðurkenna barnsins rætt til at verða vart fyri at verða úrnýtt fíggjarliga og fyri at skula gera arbeiði, sum kann vera vandamikið, kann órógva útbúgving barnsins, ella kann skaða heilsu barnsins ella kropsligu, sálarligu, andligu, siðalagsligu ella sosialu menning barnsins.
2. Luttakaralondini skulu gera lóggávulig, fyrisitingarlig, samfelagslig og útbúgvingarlig tiltøk fyri at trygga, at henda grein verður sett í verk. Við hesum í hyggju og við fyriliti fyri viðkomandi ásetingum í øðrum altjóða løgskjølum, skulu luttakaralondini serstakliga:
(a) áseta ein lágmarksaldur ella ymsar lágmarksaldrar fyri, nær einum er loyvt at arbeiða;
(b) áseta eina hóskandi reglur um arbeiðstíðir og arbeiðskor, og
(c) áseta hóskandi revsing ella onnur revsitiltøk fyri at tryggja, at henda grein verður hildin á fullgóðan hátt.
Tað er ábyrgdin hjá tjóðini at verja teg fyri rúsevnum. Tjóðirnar skulu síggja til, at tú ikki verður misnýtt/ur til hvørki til at gera ella selja rúsevnir.
Luttakaralondini skulu seta øll hóskandi tiltøk í verk, m.a. lóggávulig, fyrisitingarlig, samfelagslig og útbúgvingarlig tiltøk fyri at verja børn fyri ólógligari nýtslu av rúsevnum og psykotropum evnum, eins og allýst er í altjóða sáttmálum, sum snúgva seg um hetta, og til at fyribyrgja, at børn verða nýtt í sambandi við, at slík evni verða framleidd ólógliga og keypt og seld.
Tú hevur rætt til verju fyri øllum sløgum av kynsligari misnýtslu ella kynsligum ágangi. Tú skalt millum annað verjast fyri at verða misnýtt/ur í skøkjulevnaði og pornografi.
Luttakaralondini átaka sær at verja barnið fyri øll sløgum av kynsligari úrnýtslu og kynsligari misnýtslu. Við atliti at hesum skulu luttakaralondini serstakliga seta í verk øll hóskandi innlendsk, tvítjóða- og fleirtjóðatiltøk fyri at forða fyri:
(a) at eitt barn verður lokkað ella noytt til at taka lut í nøkrum slag av ólógligum kynsligum virksemi;
(b) at børn verða úrnýtt til prostitutión ella onnur sløg av ólógligum kynsligum virksemi;
(c) at børn verða úrnýtt í pornografiskum framførslum og tilfari.
Tú mást ikki burturflytast ella seljast. Land títt skal tryggja, at hetta ikki hendir.
Luttakaralondini skulu seta í verk øll hóskandi innlendsk, tvítjóða- og fleirtjóðatiltøk fyri at fyribyrgja, at børn verða flutt burtur, keypt ella seld til nakað endamál ella á nakran hátt.
Tú hevur rætt til verju fyri øllum sløgum av misnýtslu, ið kann skaða teg.
Luttakaralondini skulu verja barnið fyri øllum øðrum sløgum av úrnýtslu, sum á nakran hátt kann skaða barnið.
Tú mást ikki vera fyri píning ella aðrari ringari viðferð. Tú kanst ikki verða dømd/ur til deyða ella fáa lívslanga fongsulsrevsing. Verður tú handtikin, fongslað/ur ella innilæst/ur ímóti tínum egna vilja, skal hetta vera tann seinasti útvegurin, og so stutt sum møguligt. Tú skalt verða víst/ur við virðing, og tú hevur rætt til ikki at vera settur saman við vaksnum. Tú hevur rætt til at hava samband við tína familju, meðan tú ert innilæst/ur, og tín sak skal viðgerast skjótast gjørligt. Tíni rættindi eru galdandi, hóast tú ert innilæst/ur ímóti tínum vilja.
Luttakaralondini skulu tryggja, at:
(a) einki barn verður fyri píning ella aðrari harðrendari, ómenniskjansligari ella niðrandi viðferð ella revsing. Fólk, ið eru yngri enn 18 ár, skulu ikki kunna dømast til deyða ella fáa lívstíðardóm uttan møguleika fyri at verða latin leys;
(b) Frælsið má ikki verða tikið frá nøkrum barni ólógliga ella tilvildarliga. Handtøka, varðhald ella fongsling av einum barni skal vera í samsvari við lóggávuna og kann bert nýtast sum neyðloysn og í stytst hóskandi tíðarskeið;
(c) tað barn, sum frælsið er tikið frá, eigur at verða viðfarið menniskjansliga og við virðing fyri natúrliga virðileika menniskjans og á ein hátt, sum hevur fyrilit fyri teirra aldursliga tørvi. Serstakliga skal tað barn, sum frælsið er tikið frá, og vaksin haldast hvør sær, uttan so at tað ikki verður mett at vera til gagns fyri tørv barnsins, at tað verður hildið frá teimum vaksnu, og skal hava rætt til at varðveita sambandið við sínar næstingar við brævaskifti og vitjan, undantikið undir serligum umstøðum;
(d) tað barn, sum frælsið er tikið frá, hevur rætt til skjóta atgongd at løgfrøðiligari og aðrari hóskandi hjálp og harumframt rætt til at royna frælsistøkuna við ein dómstól ella annan skikkaðan, óheftan og óvildarligan myndugleika og til, at eitt slíkt mál fær eina skjóta avgerð.
Ert tú undir 15 ár, skalt tú verjast fyri at fara í krígg. Um tú ert ávirkaður av einum kríggi, hevur tú rætt til ta verju, tær tørvar.
1. Luttakaralondini átaka sær at virða og tryggja, at tær ásetingar í altjóða menniskjansligum rætti, sum eru galdandi fyri tey í vápnaðum ósemjum, og sum eru av týdningi fyri barnið, verða virdar.
2. Luttakaralondini skulu seta øll gjørlig tiltøk í verk fyri at tryggja, at persónar yngri enn 15 ár ikki taka beinleiðis lut í fíggindaskapi.
3. Luttakaralondini skulu lata vera við at kalla nakran inn til hertænastu, sum ikki er fyltur 15 ár, í teirra vápnaðu herlið. Í sambandi við innkalling millum fólk, sum eru fylt 15 ár, men ikki 18 ár, skulu luttakaralondini miða ímóti, at tey elstu verða vald fyrst.
4. Í samsvari við skyldur sínar sambært altjóða menniskjansligum rætti til at verja vanliga borgaran í vápnaðum ósemjum skulu luttakaralondini seta í verk øll gjørlig tiltøk fyri at tryggja, at børn, sum eru ávirkað av eini vápnaðari ósemju, verða vard og fáa umsorgan.
Ert tú undir illgruna fyri at hava framt brot, ella tað vísir seg, at tú ert sek/ur í einum broti, skalt tú verða víst/ur virðing. Myndugleikar og stovnar, sum tú kemur í samband við undir rættargongdini, skulu vera tillagaðar tær.
1. Luttakaralondini viðurkenna, at eitt barn, sum er fyri illgruna um ella verður ákært fyri ella er dømt fyri at hava framt revsiverd viðurskifti, hevur rætt til at verða viðfarið á ein hátt, sum stimbrar barnsins ans fyri virðileika og virði, sum mennir barnsins virðing fyri mannarættindum og støðisligum frælsisrættindum hjá øðrum, og sum hevur fyrilit fyri, hvussu gamalt barnið er og fyri ynskinum um at stuðla undir, at barnið kemur aftur á beint og átekur sær ein uppbyggjandi leiklut í samfelagnum.
2. Við atliti at hesum og við fyriliti fyri viðkomandi ásetingum í altjóða løgskjølum skulu luttakaralondini fyrst og fremst tryggja, at
(a) einki barn skal verða lagt undir illgruna fyri at hava framt revsiverd viðurskifti ella verða ákært ella dømt fyri gerðir ella undanlát, sum ikki vóru bannað við tjóðarrætt ella altjóðarætt um tað mundið, tá ið lógin varð brotin;
(b) tað barn, sum er undir illgruna ella verður ákært fyri at hava framt revsiverd viðurskifti, verður í minsta lagi tryggjað:
(i) at verða mett at vera ósekt, til tað er prógvað sambært lógini, at tað er sekt;
(ii) at verða kunnað beinanvegin og beinleiðis um tað, ið ákærurnar fevna um, um neyðugt gjøgnum foreldur ella verja, og til at fáa løgfrøðiliga og aðra hóskandi hjálp til at fyrireika og seta fram verju sína;
(iii) at fáa málið avgjørt, uttan seinkan, av einum skikkaðum, óheftum og óvildarligum myndugleika ella dómsvaldi eftir einari óheftari dómsviðgerð sambært lógini við hjáveru av einum løgfrøðiligum ella øðrum hóskandi ráðgeva, uttan so at hetta ikki verður mett at gagna barnsins tørvi, serliga tá ið hugsað verður um barnsins aldur ella støðu, foreldur ella verja barnsins;
(iv) ikki at verða noytt til at leggja fram vitnisfrágreiðing ella játta, at tað er sekt; rætt til at avhoyra ella fáa vitni avhoyrd, sum vitna ímóti tí, og til barnsins vegna og á jøvnum føti at fáa vitni kallað inn og fáa tey avhoyrd;
(v) um mett verður, at barnið hevur framt revsiverd viðurskifti, at fáa avgerðina um tað og eitt og hvørt tiltak, sum er framt sum fylgja av tí, roynt við ein hægri skikkaðan, óheftan og óvildarligan myndugleika ella dómsvald sambært lógini,
(vi) at fáa ókeypis hjálp frá einum tulki, um barnið ikki skilur ella talar málið, ið verður nýtt;
(vii) at fáa persónligu viðurskifti síni vird til fulnar á øllum stigum í málsgongdini.
3. Luttakaralondini skulu stremba eftir at virka fyri at gera lógir og mannagongdir og skipa myndugleikar og stovnar, sum serstakliga eru lagað til børn, sum eru undir illgruna,verða ákærd fyri ella verða mett at hava framt revsiverd viðurskifti, m.a. serliga:
(a) at áseta ein lágmarksaldur fyri, hvussu gomul børn skulu vera, innan tey verða mett at vera før fyri at kunna fremja revsiverd viðurskifti,
(b) tiltøk, tá ið tað er hóskiligt og ynskiligt, til at taka sær av slíkum børnum uttan at taka til rættarstig, treytað av, at mannarættindi og rættarvernd verða vird til fulnar.
4. Ymisk tiltøk, sum t.d. umsorgan, leiðbeining og umsjón, ráðgeving, royndarleyslating, avtalur um at seta børn til fosturs, frálæra og vinnuvendar útbúgvingarætlanir og aðrir valmøguleikar til at seta barn á stovn, skulu vera tøk fyri at tryggja, at børn verða viðfarin á ein hátt, sum gagnar teirra tørvi og samsvarar hóskandi við teirra persónligu viðurskifti og við brotsverkið.
Tú hevur rætt til útbúgving. Tú skalt ganga í fólkaskúla, og skúlin skal vera ókeypis.
1. Luttakaralondini viðurkenna barnsins rætt til útbúgving, og fyri stigvíst at røkka hesum rætti og við støði í meginregluni um javnstøðu skulu tey serstakliga:
(a) gera barnaskúlafrálæru kravda og atkomuliga ókeypis hjá øllum;
(b) eggja til, at ymsar útbúgvingar verða mentar eftir barnaskúlan, m.a. vanlig og yrkislig útbúgving, og gera tær atkomuligar og møguligar hjá øllum børnum og gera hóskandi tiltøk, sum t.d. at skipa ókeypis útbúgving og veita tilboð um fíggjarligan stuðul í sambandi við fíggjarliga trongd.
(c) skipa tað soleiðis, at tað ber til hjá øllum at fáa hægri útbúgving í samsvari við teirra lærigávur og øllum allari hóskandi tilboðum;
(d) skipa tað soleiðis, at tað er møguligt og atkomuligt hjá øllum børnum at fáa lestrarleiðbeining og yrkisleiðbeining;
(e) gera tiltøk fyri at eggja til, at gingið verður regluliga í skúla, og at so fá sum gjørligt falla frá.
2. Luttakaralondini skulu gera hóskandi tiltøk fyri at tryggja, at agin í skúlanum verður stýrdur á ein hátt, sum fer væl um barnsins virðileiki sum menniskja og er í samsvari við henda sáttmála.
3. Luttakaralondini skulu virka fyri og stuðla altjóða samstarvi um útbúgvingarspurningar, serstakliga fyri at vera við til at taka av fákunnu og ólesi allastaðni í heiminum og gera tað lættari at sleppa at vísindaligari og tøkniligari vitan og nútímans frálæruháttum. Hesum viðvíkjandi skal serligt fyrilit havast fyri tørvinum hjá menningarlondunum.
Í skúlanum skalt tú mennast í øllum lutum og fyrireikast til eitt ábyrgdarfult lív í einum fríum samfelag.
1. Luttakaralondini eru samd um, at tað at útbúgva barn skal hava til endamáls at
(a) fullmenna barnsins møguleikar í sambandi við persónmensku, gávur og sálarligar og kropsligar førleikar;
(b) menna virðing fyri mannarættindum og støðisligu frælsisrættindunum og fyri teimum meginreglum, sum eru festar á blað í sáttmála Sameindu tjóða;
(c) menna virðing fyri foreldrum barnsins, tess egna mentanarliga samleika, máli og virðum, og fyri tjóðarvirðunum í tí landi, har ið barnið býr, og í landinum, haðan barnið upprunaliga stavar og fyri mentanum, sum eru øðrvísi enn egna mentan barnsins;
(d) búgva barnið til eitt ábyrgdarfult lív í einum fríum samfelag í einum anda av samlag, friði, tolsemi, javnstøðu kynjanna millum og vinalagi millum øll fólk, tjóðfrøðiligar bólkar, tjóðarbólkar og trúarbólkar og fólk, sum hoyra til upprunafólk;
(e) menna virðing fyri natúrliga umhvørvinum.
2. Eingin partur av hesi grein ella av grein 28 eigur at tulkast sum uppílegging í tað frælsið, ið einstaklingar ella felagsskapir hava til at stovna og leiða frálærustovnar. Tó skal til eina og hvørja tíð havast fyrilit fyri teimum meginreglum, sum eru staðfestar í stk. 1 í hesi grein, og harumframt fyri krøvunum um, at útbúgving á slíkum stovnum lýkur tey minstukrøv, ið landið ásetur.
Tú hevur rætt til frítíð, spæl og hvíld. Tú hevur rætt til at vera við í mentunarligum og listarligum virksemi.
1. Luttakaralondini viðurkenna barnsins rætt til hvíld og frítíð, til at spæla og hava frítíðarítriv, sum eru hóskandi fyri aldur barnsins, og til frítt at luttaka í tí mentanarliga og listaliga lívinum.
2. Luttakaralondini skulu virða og stimbra barnsins rætt til at luttaka til fulnar í tí mentanarliga og listaliga lívinum og skulu eggja til, at nøktandi og javnsettir møguleikar eru tøkir í sambandi við mentanarligt, listaligt, frítíðarkent og heilsubøtandi virksemi.
Barnarættindasáttmálin er galdandi fyri teg, sum er undir 18 ár. Í Barnarættindasáttmálanum verða bæði børn og ung nevnd børn.
Í hesum sáttmála er eitt barn at skilja sum eitt og hvørt menniskja yngri enn 18 ár, uttan so at barnið gerst myndigt fyrr sambært teirri lóg, sum er galdandi fyri barnið.
Øll lond skulu gera alt tað, tey eru ment at seta Barnarættindasáttmálan í verk. T.v.s., tey skulu altíð halda tað, ið stendur í Barnarættindasáttmálanum.
Luttakaralondini skulu seta í gildi alla hóskandi lóggávu og harumframt fyrisitingarlig og onnur tiltøk fyri at seta í verk tey rættindi, sum eru viðurkend í hesum sáttmála. Í sambandi við fíggjarlig, samfelagslig og mentanarlig rættindi skulu luttakaralondini seta í verk slík tiltøk, í størstan møguligan mun innan fyri teir førleikar og ta orku, sum eru tøk, og, har ið tørvur er á tí, innan fyri karmarnar á altjóða samstarvi.
Um lógir og reglur í tínum landi longu geva tær fleiri ella betri rættindi enn tey, ið standa í Barnarættindasáttmálanum, skulu landsins lógir og reglur galda.
Einki í hesum sáttmála skal ávirka nakra áseting, sum betur fremur barnsins rættindi og sum kann vera partur av:
(a) lóggávuni hjá einum luttakaralandi, ella
(b) altjóðarættinum, sum er galdandi fyri landið.
Títt land hevur ábyrgdina av, at bæði børn og vaksin hava kunnleika til tað, sum stendur í Barnarættindasáttmálanum, og at hann verður hildin og virdur.
Luttakaralondini binda seg til gjøgnum hóskilig og virkin tiltøk at gera bæði vaksin og børn kunnig við meginreglurnar og ásetingarnar í sáttmálanum.
Øll børn skulu fáa eitt navn áðrenn tey eru hálvt ára gomul.
Tú skal skrivast upp til fyrsta flokk, um tú fyllir 6 ár innan 1. august. Tað vil siga, at tú byrjar at ganga í skúla tá ið tú ert 6 ella 7 ár. Hetta kann broytast alt eftir nær á árinum tú hevur føðingardag. Tað kunnu eisini verða aðrar grundir til at foreldrini ynskja at tú skal fyrr ella seinni í skúla. Eitt nú, um allir tínir vinir byrja beint áðrenn ella beint aftaná tú skalt byrja í skúla, so kann man spyrja um loyvið, at tú eisini byrjar tá, hóast tú átti at byrja beint áðrenn ella beint aftaná tínir vinir.
Nú kanst tú fara í biograf at hyggja eftir filmum, ið hava aldursmark á 7 ár.
Nú kanst tú fara í biograf at hyggja eftir filmum, ið hava aldursmark á 11 ár.
Tú ert nú vaksin og myndigur 🙂
Tú kanst nú fara á kommunu- og løgtingsval. Taka koyrikort til persónbil o.s.fr.
Tá ið talan er um lógir og rættindi, so liggur oftast meira aftanfyri tekstin enn tað sum vit her hava endurgivið. Tað kann eitt nú verða, at um serlig atlit tala fyri, so kann tað verða so, at man ikki hevur loyvið til eitthvørt. Sum til dømis arbeiði. Tú kanst gott arbeiða, men tað má ikki verða meira enn eitt ávíst tímatal um døgnið, alt eftir hvussu gamal ein er. Tað eru eisini ymiskar ásetingar um nær á døgninum ein kann arbeiða.
Fyrivarni verður tikið fyri møguligum broytingum í lógartekstunum og tilhoyrandi kunngerðum.
